bağır

is.

1. Qaraciyər.

2. Ürək, qəlb mənasında. Ey Füzuli, ol sənəm əfğanıma rəhm eyləməz; Daşə bənzər bağrı, təsir eyləməz əfğan ona. F.. Edən qan qönçə tək bağrım o ləli-abidar olmuş. Nəb.. Oxuduqca şirin-şirin diliniz; Bağrım olur şana-şana, durnalar. M. V. V..

◊ Bağrı çatlamaq – 1) davam gətirməyib ölmək, ürəyi partlamaq. Atı o qədər bərk sürdü ki, heyvanın az qala bağrı çatlamışdı. – <Tarverdi:> Əgər Pərzad məni bu halda görə bilsəydi, qorxudan bağrı çatlardı. M. F. A.. Bir çoxları qızın bağrı çatlamış olduğunu zənn edərək təəssüflənirdi. M. S. O.. <Əbdül:> İndi biçarə Saraya necə deyim ki, Bəhram gəlmir, bağrı çatlar. C. Cabbarlı; 2) bax bağrı yarılmaq; 3) ürəyi bərk darıxmaq. Uşaq olmasaydı, qızın bağrı çatlardı. M. S. O.. <Vəli:> Yaxşı ki, bir yerdəyik, tək olsaydıq, adamın bağrı çatlardı. M. Hüs.. Bağrı daşa dönmək – çox sərt olmaq, insafsız olmaq, rəhmsiz olmaq, sərtləşmək. Təğafül etməyin, Allahı sevər; Dönməsin bağrınız daşa, durnalar. Q. Z.. Bağrı dəlinmək – bax bağrı qan olmaq (qana dönmək). Bəs olmadı, getdi yar əlindən; Həm bağrı dəlindi xar əlindən. M.. Bağrı qan olmaq (qana dönmək) – son dərəcə müztərib və mütəəssir olmaq, kədərlənmək, qüssələnmək. Ala gözlüm, səndən ayrı düşəli; Ah çəkməkdən bağrım qana dönübdür. A. Ə.. Bağrı yanmaq – 1) susamaq; 2) məc. həsrət çəkmək, hicran keçirmək. Bax bu qaşa, bax bu gözə; Yandı bağrım, döndü közə. A. Ə.. Bağrı yarılmaq – 1) ölmək; 2) bərk qorxmaq, dəhşətə düşmək. Bağrım yarılır xəncəri-bürranını görcək. M. Ə. S.. <Məşədi Əsgərin> silisçidən bağrı yarılırdı. S. M. Q.. <Gülnisə:> Danışanda adamın gözünün içinə bir tövr baxır ki, az qalır adamın bağrı yarılsın. Ə. H.. <Döyüldüyü üçün> uşaq molladan qaçar və molla adı gələndə bağrı yarılardı. H. S.. Bağrına basmaq – məhəbbətlə, nəvazişlə qucaqlamaq. Tutuban bağrına basdın o səri-zülfü, könül; Belə fikr eylədin, ol müşk sənin canındır. S. Ə. Ş.. Oturmuş ana, basmış bağrına; Nazlı körpəsin, lay-lay der ona. A. S.. Xədicə rəngi qaçmış . . halda içəri girdi və uşaqlarını bağrına basıb . . ağladı. S. S. A.. Bağrını çatlatmaq – bax bağrını yarmaq. Bağrını dəlmək – son dərəcə kədərlənmək. Bağrını qana döndərmək (qan eləmək) – həddən artıq kədərləndirmək, iztirab vermək. Ləli-nabin həvəsi bağrımı qan eylədiyin; Ah kim, qanlı yaşım qılmadı izhar sana. F.. Ələsgərəm, sana qurban; Gəl eyləmə bağrımı qan! A. Ə.. Bağrını yarmaq – 1) öldürmək; 2) bərk qorxutmaq, dəhşətə salmaq. Bütün dağlar arasında İskəndər bəyin adı söylənirdi. İgidlikdə, at çapmaqda, düşmən bağrı yarmaqda tayı-bərabəri yox idi. Ə. H.. Yuvasında eşələnən bir qırğı onların bağrını yarmışdı. M. C.. <Xəlil:> Ay balam, bir az özünə toxtaqlıq ver, uşaqların bağrını yarma. P. M..